De KNBB - Koninklijke Nederlandse Biljart Bond - bestaat al meer dan 100 jaar en staat bekend als een traditionele bond, met veel geschiedenis en cultuur. Toch is de bond er de laatste jaren in geslaagd om draagvlak te creëren voor innovaties en daadwerkelijk te innoveren. Het grote geheim van deze relatief kleine bond: omdenken.
Een grote bond onder de kleine bonden. Zo omschrijft Willem La Riviere de Biljartbond. Maar als kleine bond lopen ze net zo goed aan tegen het feit dat het bestaande, competitieve sportaanbod niet iedereen meer aanspreekt. "Dat zien we terug in onze deelnemer- en ledenaantallen. Maar aan de andere kant staan we in de top 15 van meest beoefende sporten, vrijetijdsbestedingen. Buiten de circa 30.000 leden die biljart, pool of snooker spelen, is er een enorm grote groep mensen dit dit recreatief doen. Dit heeft ons als bond aan het denken gezet."
'Hoe kunnen we een fundamentele verandering doormaken', die vraag speelde in 2016 bij Willem, zodanig dat hij er een visiestuk over schreef en presenteerde aan de bond. "Het visiestuk heeft veel voeten in aarde gehad, want je moet inspiratie opdoen, mensen meenemen, draagvlak creëren en dat uiteindelijk vertalen naar concrete plannen activiteiten. Daarna moet je mensen overtuigen, je plannen opnemen in het jaarplan, et cetera. Je hebt te maken met een traditionele bond, waar we werken vanuit de verenigingsdemocratie, daar wil je niet aan voorbij gaan. Als bond hebben we er daarom eerst voor gezorgd dat de bestaande dienstverlening op orde is. Daar wordt je al eerste op afgerekend, en terecht. Zolang je de basis niet in orde hebt krijg je nooit draagvlak voor innoveren of ondernemen." Uiteindelijk is de KNBB gekomen tot een concreet plan, gekoppeld aan kapstokjes die bij het eigen beleid passen. "We hebben een kapstok gevonden door de verbinding te zoeken met maatschappelijke thema’s, waardoor het breder wordt dan 'we willen meer sporters of meer leden'. Wij willen juist andere dingen bereiken, dingen die een blijvende impact hebben en gekoppeld zijn aan een maatschappelijk thema. Dat zorgt voor meer draagvlak voor innovaties en meer trots."
Als concreet voorbeeld voor één van die innovaties noemt Willem het project Smartpool, het grootste project van de KNBB. "Een simpel voorbeeld: kinderen komen normaliter niet in aanraking met onze sport omdat 90% van de tafels in horecagelegenheden staan. We kunnen al onze energie steken in het veranderen van de horeca, maar dat gaat niet lukken. Of we steken veel energie om kinderen überhaupt naar onze sport te krijgen. Dan ga je concurreren met de beweegsporten, daar passen wij niet helemaal tussen. Dit 'probleem' hebben we omgedraaid en gezegd: 'We gaan naar de kinderen toe, op de scholen'."
Dat alleen was niet voldoende, geeft Willem aan. "Als bond willen we maatschappelijk relevant zijn. Daarom hebben we het project gekoppeld aan een groot maatschappelijk probleem in Nederland. Steeds minder kinderen kiezen voor een technisch profiel, met wiskunde of natuurkunde. Met als gevolg dat we in de toekomst minder technisch geschoold personeel hebben, minder vakmensen, minder IT-ers. Toen is het idee ontstaan om poolbiljart te verbinden met wiskunde. Het doel was om de lesstof van de wiskundeles 'cooler te maken', met de pooltafel als middel. Binnen een jaar tijd hebben we 42 scholen waar een pooltafel staat die in de klas wordt gebruikt tijdens de wiskundeles." Smartpool levert de bond enorm veel media-aandacht op en onlangs een nieuwe subsidie van vijftienduizend euro vanuit de wiskunde-wereld om het lesmateriaal door te ontwikkelen en wiskunde te promoten. "Dat lukt sportbonden bijna niet," vertelt Willem trots. "Normaal begin je als sportbond met sport. Wij begonnen niet met sport, maar door het om te draaien is het een succes. Binnen een jaar hebben we dit bereikt, dat is natuurlijk te gek."
Willem vertelt hoe Smartpool gestart is als side-event van het Europees Kampioenschap. "In 2018 hadden we het EK Poolbiljart in Veldhoven. Van zo’n EK hoor je in de periode voorafgaand aan en tijdens het toernooi heel veel, maar na een paar weken is iedereen het alweer vergeten. Dat zie je niet alleen bij ons, maar ook bij andere sporten. Met Smartpool als side-event hebben we daar iets aan willen doen. Het EK is nu al lang geschiedenis, maar Smartpool gaat maar door. Sterker nog, er komt mogelijk zelfs een Europese variant aan, en we breiden het project uit naar Smartsnooker en Smartbiljart. Ook zijn we bezig om een schoolcompetitie op te zetten, die lanceren we in maart 2020."
Kortom, de KNBB wil dat innovaties leiden tot blijvende impact. "Innovaties koppelen we daarom aan één of meerdere verschillende impact-pijlers: Media, Maatschappij, Imago, Innovatie en Topsport. De pijlers geven houvast, je kan zo toetsen of een innovatie daadwerkelijk waarde heeft. Die waarde zit voor ons niet in ledenaantallen. Ik wordt vaak gevraagd hoeveel nieuwe leden het ons oplevert. Als ik antwoord met 'geen', levert dat soms scheve gezichten op, tot ik vertel dat het wél enorm veel pr, nieuwe speelplekken, subsidies, sponsoren, trots en een imagoverbetering oplevert. We hebben geen idee waar dit naar leidt in de toekomst, misschien levert het wel nieuwe jeugdleden op, maar dat is niet ons eerste doel."
Omdraaien en zien of het succes heeft. Dat is de laatste 3 jaar de aanpak geweest van de Biljartbond. "Het sportaanbod verandert niet zo snel, dan is het best uniek dat we in een relatief korte tijd enorme veranderingen ervaren. Door innovaties, maar ook door nieuwe verbindingen aan te gaan, met andere sportbonden bijvoorbeeld." Als voorbeeld noemt Willem het project Kantinebaas, een samenwerking tussen de KNBB, NTTB, NDB en Sportunity. "Als je het hebt over vitaliteit denk je niet direct aan poolen, biljarten of darten. In bedrijfsvitaliteitsprogramma’s worden we niet meegenomen. Dan kan je hoog of laag springen, maar we hebben het aangepakt door het probleem om te draaien. Zodanig, dat je ineens wel meedoet en dat er een sterk product uit komt. Want uit de bureaustoel, in beweging komen, dat is letterlijk de eerste stap. En daar zitten al heel veel voordelen aan: je kan je hoofd leegmaken, ontspannen en het sociale aspect telt mee." Kantinebaas werd gelanceerd op het Ministerie van VWS, in het bijzijn van minister Bruins. Weer een mooi succes, aldus Willem.
'Tijd voor krijt' is nog zo’n innovatie van de KNBB waar omdenken centraal heeft gestaan, gekoppeld aan het thema eenzaamheid. "Een groot maatschappelijk dilemma, zeker onder ouderen, maar helaas ook onder jongeren. Het programma 'Tijd voor krijt' richt zich enkel op ouderen en rollen wij in 2020 in samenwerking met een andere organisatie uit. Als bond zijn we aangesloten bij de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Dat geeft ons ook de plicht vanuit het bestuur en de organisatie om hiermee aan de slag te gaan en met een aanpak te komen waarbij we biljart als middel inzetten. Vroeger leefde biljart veel meer onder ouderen, dat is de laatste jaren minder. Jammer, want het is de sport bij uitstek voor ouderen: je beweegt nog steeds goed, maar het is met name het sociale component omdat je continu met elkaar bezig bent. Zo’n biljarttafel staat echter vaak in de weg, terwijl de ruimtes vaak multifunctioneel nodig zijn. Met 'Tijd voor krijt' kijken we hoe we kantines, buurthuizen en zorginstellingen kunnen voorzien van een mobiel biljart, net als bij Smartpool." Naast relevant te zijn binnen een maatschappelijk thema levert dit de bond nieuwe speelplekken op, een groter bereik voor de sport en - later misschien - wel competitieve vormen. "Dat zou dan een mooi gevolg kunnen zijn, maar dat is niet het eerste doel."
"We kunnen als bond heel goed in het 'ja maar' denken, heel negatief. Met gedachtes als 'we hebben het al geprobeerd' of 'we zijn veel te klein'. We zijn als bond niet de grootste, maar we zijn wel een heel grote sport/vrijetijdsbesteding. Daarin hebben we wel kansen. En andere bonden hebben weer andere kansen. Iets dat heel hip is of veel in de media komt. Haak daar op aan. Probeer eens af te stappen van alleen de focus leggen op nieuwe sporters en nieuwe leden. Je kan ook op veel andere terreinen winnen. Misschien leidt dat tot nieuwe leden, misschien ook niet. Maar dan heb je wel een gaaf project gedaan en levert dit weer andere voordelen op."
Daarmee doelt Willem op het aantrekken van externe middelen. "Subsidies, zoals het Innovatiefonds, zijn cruciaal. Je kan niet leunen op contributies en zeggen: 'we verhogen de contributies om innovatie te gaan doen'. Dat gaat natuurlijk niet. Van nieuwe verdienmodellen wordt ook niet iedereen meteen warm of koud. Je moet actief op zoek gaan en kansen zien, maar wel passend bij het DNA van de bond, anders gaat het niet werken. Door verbreding te zoeken in maatschappelijke thema’s, zoals vitaliteit of eenzaamheid, en de 'problemen' om te draaien, past iets ineens wel bij de bond. Dat is een kwestie van slim zoeken, maar dan gebeuren er wel dingen."
De KNBB barst van de plannen en er staan voor 2020 nog een aantal innovatieve projecten op de planning. De grootste les: bekijk het eens vanaf een andere kant, draai het probleem om. De conclusie die we absoluut mogen trekken is dat een kleine bond zeker innovatief kan zijn.
Ontvang de nieuwsbrief over de transitie in de sport.
